Compassie voor de eenzamen, vluchtelingen en zij die leven in armoede

Kerken hebben een taak om de eenzaamheid onder mensen aan te pakken. Daarnaast vinden kerkgangers het belangrijk dat de gemeente van de Messias zich bekommert om vraagstukken als vluchtelingenopvang en armoede. De onderwerpen eenzaamheid, vluchtelingenopvang en armoede dienen hoog op de agenda van de kerk te staan blijkt uit een onderzoek dat is gehouden in opdracht van actie kerkbalans onder ruim vierduizend leden van de katholieke, protestantse en oudkatholieke Kerken en de evangelische broedergemeente. Het zijn onderwerpen die ook mij als predikant zeer ter harte gaan.

Niet voor niets hebben we als PG-Elst tijdens de afgelopen adventsperiode de vluchtelingenopvang ruime aandacht gegeven en gaan we opnieuw in mei een ‘week tegen armoede’ organiseren. Eenzaamheid is helaas een onderwerp dat in allerlei groepen van de samenleving plaats vindt. De sleutel om thema’s aan te pakken is volgens mij gelegen in het  hebben van ‘compassie’ naar deze groepen.

Ik geloof dat ieder mens tot compassie in staat is. Letterlijk betekent dit dat we ons hart laten beroeren. Dat we ons laten raken door het verdriet en de pijn van de ander. Het Hebreeuwse grondwoord voor compassie heeft alles te maken met het laten beroeren van je ingewanden. Je voelt als het ware de pijn in je buik, je wordt misselijk van het leed van je naaste. Wanneer een ander lijdt snijdt dat in je ziel.

Volgens de filosoof Levinas ligt de sleutel tot compassie altijd in de wisseling van het perspectief. Een mens komt tot daden van liefde en erbarmen wanneer hij gaat denken vanuit de lijdende. Wanneer ik een ernstig zieke ontmoet, dan raak ik betrokken, omdat ik besef dat dit ook eens mijn toekomst kan zijn. Dat ook ik eens als afhankelijke zieke vol pijn en verdriet aan bed gekluisterd lig. Deze wisseling van perspectief, het denken vanuit de kwetsbare ander, brengt mij tot daden van liefde. Op bezoek bij iemand die fysiek aan het aftakelen is, zie ik mezelf met een door ziekte geschonden lichaam. Daardoor raak ik bewogen. Mijn ingewanden gaan rommelen letterlijk en figuurlijk. Als ik op bezoek ben bij iemand die zijn huis en haard moest verlaten en hier in Nederland asiel heeft aangevraagd, dan zie ik mezelf ontheemd zitten in een ver vreemd land waar ik de taal en de cultuur niet machtig ben.

Tijdens de adventsperiode heb ik meermalen Johmar Castillo ontmoet. Een vluchteling uit Venezuela. Hij heeft tijdens de kerstnacht een schriftlezing in het Spaans voorgelezen. Vlak voor de viering had hij met zijn mobiel een video gesprek met zijn moeder. Toen zijn moeder haar zoon zag begon ze te huilen. Johmar vroeg me zijn moeder te groeten en voor haar te bidden. Ik deed dit. En dacht ik, daar zit een moeder die door een oceaan gescheiden is van haar zoon en hem misschien jaren niet meer zal zien. Het raakte me. Het beroerde mijn hart en ziel. Ook Johmar kreeg tranen in zijn ogen. Ik voelde me geroepen tot presentie in zijn verdriet en eenzaamheid. Omdat ik me er van bewust was, dat ook ik, daar zou kunnen zitten. Levinas noemt dit de ‘goddelijke zwakte van de mens’. Het is de onmogelijkheid onverschillig te blijven bij de aanblik van iemands ellende. De lijdende mens verwondt ons. Brengt verwarring en ontroering. Dit is de bron voor mededogen, voor gemeende compassie.

Abel Herzberg noemt dit in zijn dagboeken, de ‘banaliteit van het goede’. Voor ons gevoel zijn de daden van mededogen die we verrichten banaal in vergelijking tot de grote wereldproblemen. Mijn aanwezigheid bij een ziekbed biedt geen oplossing voor kanker. Het is slechts een ademtocht van liefde. Maar toch maken deze misschien op het eerste gezicht ‘banale daden’ het verschil tussen een liefdeloze en een liefdevolle wereld. Erst komt das Fressen und dann kommt die Moral. ‘En toch’, schrijft Herzberg in zin dagboek: ‘heb ik mensen gezien die anders stonden tegenover hun medemensen, ze zochten naar mededeelzaamheid.’ Ik geloof dat er altijd mensen zullen zijn die met hun banaliteit van het goede oprijzen tussen de grote grauwe massa van zij die zich niet in kunnen of leven in het leed van de ander. Ik geloof dat er altijd mensen blijven die ‘goddelijk zwak’ durven zijn. Ik wens mezelf dit ook toe. Dat ik me laat ontroeren, verwarren en in beroering brengen door het verdriet van de ander die ik tegenkom.

Ds. Jeroen Jeroense