Op naar een ‘verschillige kerk’

‘De mens is niet alleen geschapen naar het beeld van God, maar bovenal deelt God zelf in het bestaan van de mens. In deze theologie is de mens meer dan een toevallige voetnoot in het wel en wee van God. God en mens, Schepper en schepping zijn fundamenteel wederkerig. Juist door deze wederkerigheid hebben we als mens, als kerk een grote verantwoordelijkheid voor het onderhouden van de aarde. God zelf kan het niet alleen af. Of misschien beter geformuleerd: God wil het niet alleen.

Etty Hillesum schrijft dan ook in haar dagboek: ‘Iedere dag heeft nu aan zichzelf genoeg. Ik zal je helpen God, dat je het niet in mij begeeft, maar ik kan van tevoren nergens voor in staan. Maar dit éne wordt me steeds duidelijker: dat jij ons niet kunt helpen, maar dat wij jou moeten helpen en door dat laatste helpen wij onszelf.’
Als betrokken partners weten God en mens zich duurzaam verbonden met de Schepping. De mens is in verbondenheid met de Eeuwige geroepen de Schepping te bewaren of in andere woorden: het goede te doen. Dit goede doen wordt door in de bijbel ingevuld met het begrip Barmhartigheid.

In de traditie van de kerk heeft Franciscus het thema ‘barmhartigheid’ geleefd en voorgeleefd. Franciscus ging de ontmoeting aan met zieke en kwetsbare mensen. Hij leerde zijn broeders: draag de ander in zijn broosheid, zoals je zelf in je broosheid gedragen wil worden. Volgens Franciscus is God de barmhartige. Sociale samenhang ontstaat als we in ons onderling handelen niet meer uitgaan van macht en geldingsdrang, maar van kwetsbaarheid en elkaar nodig hebben.

De kern van barmhartigheid is te vinden in een citaat van Thomas van Aquino: ‘Rechtvaardigheid zonder barmhartigheid is wreedheid; barmhartigheid zonder rechtvaardigheid is ontwrichting’. Je hebt een balans tussen die twee waarden nodig, waarbij barmhartigheid verwijst naar het geheel, het goddelijke als bron. In de beroemde gelijkenis van de barmhartige Samaritaan (Lucas 10: 25-37) maakt Jezus het begrip ‘Barmhartigheid’ concreet

Barmhartigheid heeft alles in zich van wat Elie Wiesel duidt als ‘Verschilligheid’. We hebben verschillig naar de ander, de wereld, de kosmos te zijn. Het welzijn van de ander moet ons als het ware raken.

‘Ik heb altijd geloofd dat het tegengestelde van liefde niet haat is, maar onverschilligheid, het tegengestelde van kunst niet lelijkheid, maar onverschilligheid, het tegengestelde van leven niet dood, maar onverschilligheid jegens beide; het tegengestelde van vrede niet oorlog, maar onverschilligheid jegens beide. Het tegengestelde van cultuur, schoonheid, edelmoedigheid is onverschilligheid, dat is de vijand. Alleen als we herinneren is er een kans’, Elie Wiesel.

God is duurzaam betrokken op de mens. God was, is en zal er steeds zijn. In de ‘Ik-Jij’ relatie zal God steeds als Jij aanwezig zijn. Als bron, als kritisch tegenover, als troost. God is met nadere woorden: ‘verschillig’. Aan God zal het dus niet liggen.

Ds. Jeroen Jeroense